Paszporty pełne skrajności czyli jak racjonalnie szczepić konia przeciwko tężcowi?

          Biorąc do rąk przeciętny paszport polskiego konia najczęściej spotykamy się z dwoma skrajnymi sytuacjami dotyczącymi szczepień przeciwko tężcowi: albo tych szczepień nie ma wcale (często konie zimnokrwiste ale nie tylko) albo koń od wielu lat poddawany jest takiemu szczepieniu regularnie co 6 miesięcy (tzw. konie sportowe lub ze stajni przydomowych).

Oba te przypadki są ZŁE i nie mają nic wspólnego z kalendarzem szczepień opartym zarówno na podstawach naukowych jak i chociażby wytycznych producenta poszczególnych szczepionek zawartych w ulotkach.

  1. Sytuacja pierwsza – kompletny brak szczepień .

Tężec jest wywoływany przez bakterie beztlenowe tzw. laseczki tężca ( Clostridium tetani) występujące powszechnie w glebie. Koniowate są jednym z głównych rezerwuarów tych bakterii, które bytują w ich przewodzie pokarmowym i trafiają do gleby wraz z końskim kałem. Paradoksem jest, że konie są równocześnie wyjątkowo wrażliwe na zakażenie tężcem i chorują na niego dużo częściej niż pozostałe zwierzęta czy człowiek. Bramą wejścia dla zakażenia są wszelkiego rodzaju większe lub mniejsze rany, o które u koni nie trudno, o czym wie każdy kto miał z tymi zwierzętami do czynienia. Warto pamiętać, że nie musżą to być tylko oczywiste, widoczne dla oka typowe rany. Mogą to być już wcześniej wygojone i dawno zapomniane zakłucia, pępowina u źrebiąt, zatrzymane łożysko u klaczy, rany po usuwanych wilczych zębach (tak, tak), odleżyny od siodła czy uprzęży (ranki z ogniskami martwicy) czy oczywiście rany pokastracyjne.

Tężec jest chorobą ciężką, której śmiertelność ocenia się wg źródeł na dochodzącą nawet do 90% (!!!) a leczenie, skuteczne statystycznie w 50% przypadków, jest trudne, długie (3-6 tygodni) i bardzo drogie.

W związku z tym w XXI wieku wypada żeby wszystkie konie, kuce ale także osły były zabezpieczone przeciwko tężcowi.  Szczepionki kilku różnych firm są powszechnie dostępne i są one relatywnie tanie zwłaszcza w porównaniu z ewentualnymi kosztami leczenia lub utratą zwierzęcia wartego od kilku do kilkuset tysięcy złotych.  Szczepionki te są wysoce skuteczne co sprawia, że w XXI wieku tężec jako choroba powinien być znany nam lekarzom tylko z podręczników a niestety tak nie jest – co roku trafia do mnie kilka przypadków tężca.

 

A oto lista kilku przykładowych argumentów dlaczego właściciele pomimo wszelkiej logice nadal nie chcą w ogóle szczepić swoich koni przeciw tężcowi:

  • „zimnokrwistych się nie szczepi, tylko konie sportowe” ( tak, wiadomo – laseczki tężca sprawdzają wyniki sportowe przed wniknięciem do organizmu)
  • „osłów się nie szczepi” – patrz wyżej
  • „kuców się nie szczepi” – patrz wyżej
  • „szczepienia są drogie” ( koszt 2 szczepień podstawowych w zależności od producenta szczepionki to średnio 150-200 zł, koszt klaczy zimnokrwistej średnio 10.000-20.000 PLN)
  • „trzeba to powtarzać co pół roku” – nie trzeba o czym dalej
  • „od 10, 20, 30 lat trzymam konie i nigdy nie było w mojej stajni tężca” – dopóty dzban wodę nosi…..
  • „koń jest już na za stary, za młody”
  • „koń jest na sprzedaż” – (ogłoszenie wisi już pół roku)
  •  „klacz jest w ciąży więc się jej nie szczepi” – szczepi się jak najbardziej a idealnie jeśli doszczepi  się na 4-6 tygodni przed planowanym terminem wyźrebienia – wtedy nowonarodzone źrebię pobiera dużą ilość przeciwciał wraz z siarą i też przez kilka miesięcy jest bezpieczne a z kolei klacz bardzo dobrze zabezpieczona na wypadek ryzyka tężca w wyniku uszkodzenia dróg rodnych czy zatrzymania łożyska.
  •  „mam 25 klaczy, nawet jak jedna umrze na tężec raz na 10 lat to i tak nie opłaca się szczepić”  lub „moje konie pracują w rekreacji a przecież wiadomo, że to się nie opłaca” – jeżeli ktoś kiedykolwiek widział jak bardzo cierpi koń chorujący na tężec i jak straszna potrafi to być śmierć wie, że to jeden z najgorszych argumentów. Aczkolwiek nie ma ponoć takiego cierpienia zwierzęcia, którego nie byłby w stanie znieść jego właściciel.
  1. Sytuacja druga – rewakcynacja co 6 miesięcy

Konie bezpodstawnie otrzymują co pół roku kolejną dawkę szczepionki niejako rykoszetem przy okazji szczepień przeciwko grypie. I o ile w przypadku grypy w sytuacji gdy koń regularnie cały rok startuje rzeczywiście wymagane jest tak częste doszczepianie, o tyle w przypadku tężca jest to nie tylko niepotrzebne ale może również nieść niepożądane skutki.

Toksoid tężcowy używany w szczepionkach jest niezwykle silnym i niezmieniającym się antygenem indukującym silną i długotrwałą odpowiedź immunologiczną. Jest to zupełnie inaczej niż w przypadku grypy koni gdzie, podobnie jak u ludzi, odpowiedź immunologiczna utrzymuje się dość krótko.

Dlatego schemat szczepień przeciw tężcowi wygląda zupełnie inaczej:

Na początku wymagane jest szczepienie podstawowe: pierwsze szczepienie i drugie bazowe wykonane 3-6 tygodni od pierwszego. Następnie zaleca się III dawkę przypominającą podawaną po roku od szczepienia II.

W następnych latach szczepi się przeciwko tężcowi co 2-4 lata w zależności od wytycznych producenta poszczególnych szczepionek i indywidualnie ocenianej sytuacji w stadzie. O ile na podstawie różnych badań można polemizować czy bardziej właściwe jest doszczepianie koni co 2, co 3 a może nawet co 4 lata o tyle na pewno przeciwwskazane jest szczepienie ich co 6 miesięcy na przestrzeni wielu kolejnych sezonów!

Po pierwsze tak częste szczepienie nie tylko nie zapewnia większej odporności ale paradoksalnie może dać nawet efekt przeciwny. Dodatkowo zbyt częsta immunizacja tak silnym antygenem u zwierząt wykazujących skłonność do schorzeń autoimmunologicznych lub z nadreaktywnością immunologiczną np. skóry, dróg oddechowych czy oczu może być czynnikiem aktywującym te schorzenia lub zaostrzającym ich przebieg.

Dlatego fakt,  że szczepionka przeciw samej grypie i skojarzona grypa/tężec praktycznie nie różnią się ceną nie może być argumentem dla notorycznego stosowania tej ostatniej.

 

WSKAZÓWKI:

 

  ⇒  Każdy koń, kuc lub osioł musi być zabezpieczony przeciw tężcowi!

  ⇒  Jeżeli Twój koń startuje z zawodach i jest zobligowany do częstych szczepień na grypę     zwróć uwagę by rzeczywiście były to szczepienia na grypę a nie grypę i tężec!

  ⇒  Tężec w szczepionkach skojarzonych lub pojedynczych doszczepiamy tylko raz na 2-4 lata.

  ⇒  Dodatkowe szczepienia przypominające wskazane są u:

                   – klaczy źrebnych, 4-6 tygodni przed planowanym terminem porodu

                   – koni przed planowanym zabiegiem chirurgicznym np. kastracją